O Odsjeku

Drugi vrlo značajan aspekt institucionalne organizacije geografa u Bosni i Hercegovini pravno-formalno je uspostavljen osnivanjem Katedre za geografiju kao dijela jednog od šest nastavno-naučnih odsjeka Filozofskog fakulteta u Sarajevu, koji je utemeljen Uredbom vlade NR Bosne i Hercegovine broj 120 od 14. februara 1950. godine. Tokom prvog desetljeća rada, profesori Katedre za geografiju su u saradnji sa Geografskim društvom Bosne i Hercegovine organizirali veliki broj edukativnih seminara za nastavnike geografije iz Bosne i Hercegovine i tako dali puni doprinos u realizaciji svog prvog esencijalnog zadatka – unapređenju svih aspekata realizacije nastave iz predmeta geografije u osnovnim i srednjim školama. Paralelno sa navedenim, započeta su i realizirana brojna inicijalna kompleksna i komponentna istraživanja u različitim regijama, čime su geografi iz Bosne i Hercegovine u potpunosti preuzeli primat u geografskom proučavanju prostora Bosne i Hercegovine.

Novi kvalitativni iskorak u institucionalnoj organizaciji geografa Bosne i Hercegovine predstavlja formiranje Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, koji je utemeljen 01. 12. 1960. godine. Odsjek za geografiju je započeo sa radom kao jedan od pet zasebnih odsjeka koji objedinjava Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Sarajevu. Organizacija nastavnog procesa je realizirana kroz nastavno-naučne predmete koji su objedinjeni u: Katedru za geologiju, Katedru za fizičku geografiju, Katedru za društvenu geografiju, Katedru za regionalnu geografiju i Kabinet za metodiku nastave geografije. Tokom ovog perioda razvoja geografije započeta je diferencijacija kompleksnih geografskih proučavanja prostorne stvarnosti kroz specijalizirana komponentna naučna proučavanja koja su objedinjena unutar osnovnih geografskih oblasti: geologija, fizička geografija, društvena geografija, regionalna geografija i metodika nastave geografije.

Inovirani nastavni plan i program, usklađen sa bolonjskim sistemom studiranja u redovnom nastavnom procesu, na prvom i drugom ciklusu studija na nastavničkom smjeru i smjerovima za turizam i zaštitu životne sredine i regionalnom i prostornom planiranju započeo je u akademskoj 2005/2006. godini.

Prvi ciklus studija na sva četiri studijska usmjerenja Odsjeka za geografiju traje četiri studijske godine (sa 240 ECTS) i njegovim završetkom se stiče zvanje bakalaureata/bachelora adekvatnog studijskog smjera.

Drugi ciklus studija na sva tri studijska usmjerenja traje jednu studijsku godinu (60 ECTS) čijim završetkom se stiče zvanje magistra adekvatnog studijskog smjera. Treći ciklus studija je također organiziran za sva tri studijska usmjerenja u trajnju od tri studijske godine (180 ECTS) čijim završetkom se stiče naučno zvanje doktora geografskih nauka/znanosti adekvatnog studijskog usmjerenja.

Nastavni proces na nivou odsjeka za geografiju je organiziran kroz sljedeće podorganizacione jedinice: katedra za fizičku geografiju, katedra za društvenu geografiju, katedra za regionalnu geografiju, katedra za geologiju, centar za GIS, institut za regionalno i prostorno planiranje, i kabinet za metodiku nastave geografije. Komponentne naučne discipline prema svom osnovnom objektu i predmetu proučavanja su na Odsjeku za geografiju Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Sarajevu grupisane u sljedeće matične naučne oblasti: fizička geografija, društvena geografija, regionalna geografija, regionalno i prostorno planiranje, turizam, geoekologija, geografski informacioni sistem (GIS) i teorijska geografija. Svaka od pomenutih matičnih naučnih oblasti objedinjava srodne predmetne naučne discipline/oblasti koje se dalje diferenciraju na adekvatne naučne podiscipline teorijskog ili aplikativnog karaktera. Navedene matične naučne oblasti predstavljaju okosnicu obrazovanja i akademskog usavršavanja kako nastavnog osoblja Odsjeka za geografiju tako i učesnika u redovnom nastavnom procesu na svim obrazovnim nivoima.

Navedenim edukativnim konceptom savremena sarajevska geografska škola je implementirala pomenutu aplikativnu geografsku orijentaciju odnosno dala je svoj puni doprinos u edukaciji stručnjaka iz oblasti turizma, zaštite životne sredine, regionalnog i prostornog planiranja i GIS-a. Također, implementacijom ovakvog koncepta studiranja postojeća generacija geografa na Odsjeku za geografiju Prirodno-matematičkog fakulteta je konkretizirala suštinu uvodnih riječi prof. dr. Huseina Brkića u povodu objavljivanja prvog broja Geografskog pregleda (1957. god.) kojima je nagovijestio „zasićenje škola geografskim nastavnim kadrom i krizom nezaposlenosti”, te je u „prepoznatljivosti širine geografske struke prema drugim vidovima životne prakse: turizmu, saobraćaju, kulturi, zavičajnim muzejima i sl.” prepoznao mogućnosti za aplikaciju geografije u različitim oblastima privrede i razvoja društva uopće. Konkretnije, pomenute mogućnosti se baziraju na komponentnim i kompleksnim proučavanjima prirodnogeografske i društvenogeografske objektivne stvarnosti sa aspekta identifikacije, valorizacije i revitalizacije prirodnih i društvenih resursa Bosne i Hercegovine kao i njihovoj zaštiti.

Valorizirane i revitalizirane privredne resurse aplikativna geografija, uz primjenu specifične istraživačke metodologije stavlja u fokus regionalnog i prostornog planiranja što je u recentnom edukativnom konceptu inkorporirano u nastavni plan i program smjera regionalnog i prostornog planiranja. U navedenim planerskim konceptima posebna pažnja se poklanja turističkom valorizacijskom i destinacionom planiranju kao neophodne osnove za razvoj turističke privrede, koja predstavlja jednu od strateških razvojnih smjernica u recentnoj i budućoj privrednoj orijentaciji Bosne i Hercegovine. U korelaciji sa ovim smjernicama formiran je studijski program na smjeru turizam i zaštita životne sredine sa nastavnim planom i programom koji u visokoj mjeri korelira sa savremenim turističkim razvojem.

U nastavno-naučnom procesu na Odsjeku za geografiju uključeno je 7 redovnih profesora, 8 vanrednih profesora, 6 docenata, 3 viša asistenta, 2 asistenta i 1 stručni saradnik. Odsjek za geografiju razvio je vrlo intenzivnu suradnju sa više visokoškolskih nastavno-naučnih institucija u inostranstvu među kojima su: Department of Geography University of Kingston, University de Paris-IV, Institut fur Geographie und Raumforschung Karl-Franzens-Universitat Graz, University of Kopenhagen, Oddelek za geografijo Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani, Oddelek za geografijo Fakultete za humanistične študije Univerze na Primorskem u Kopru, Geografski odsjek Prirodoslovno-matematičkog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, Katedra za geografiju Pedagoške fakultete Masarykove Univerze u Brnu, Univerzitat Trier i dr.

Organizacijsku strukturu Odsjeka čine:

• Šef Odsjeka
• Sekretar Odsjeka
• Vijeće Odsjeka
• Vijeće postdiplomskog studija
• Katedra za fizičku geografiju
• Katedra za društvenu geografiju
• Katedra za regionalnu geografiju
• Katedra za geologiju
• Kabinet za metodiku nastave geografije
• Institut za regionalno i prostorno planiranje
• GIS centar
• Biblioteka